Tình bạn lạ kỳ của hai bậc thầy văn chương Pháp ----Jean Paul Sartre và Allbert Camus | ||
Cặp đôi Allbert Camus và Jean Paul Sartre đã góp phần quan trọng nâng nền văn chương Pháp lên tầm cao mới. Cả hai đã từng có một tình bạn và có những rạn nứt. Nhưng thiếu một trong hai người, sẽ thật khó có một nền văn học Pháp độc đáo như ta biết hiện nay... Cách đây 100 năm, tại Paris, một trong những người con ưu tú nhất, người từng được mệnh danh là bậc thầy tư tưởng của văn chương Pháp thế kỷ XX, Jean Paul Sartre, ra đời. Tám năm sau ngày ra đời của Sartre, Camus, “nhà nghệ sĩ trong tư tưởng hiện sinh” do Sartre đề xướng, cũng xuất hiện trên cõi thế. Tình bạn giữa Camus và Sartre được hình thành từ những ngày cả hai cùng làm việc trong Tòa soạn báo “Tranh đấu”. Dù không cùng trang lứa, nhưng Sartre và Camus có nhiều nét đồng điệu: say mê triết học và văn chương, cả hai cùng từng là đảng viên Đảng Cộng sản, ghét sự dối trá, biết sống và làm việc hết mình. Sartre và Camus đã không ít lần uống rượu vui vẻ và đàm đạo văn chương cùng nhau. Tưởng như họ sẽ không bao giờ tách rời nhau. Vậy mà… Vâng, chúng ta đừng bao giờ lấy làm ngạc nhiên khi chứng kiến một “cặp đôi” nào đó đồng điệu đến thế vậy mà vẫn đối nghịch (hình như Marx cũng đã từng nói, chính sự mâu thuẫn đối nghịch đã tạo nên tính thống nhất bền vững trong một sự vật, đó là biện chứng). Phảng phất đâu đó trong trước tác của đôi bạn hiện sinh ngay từ những ngày còn gắn bó này, đã ngầm chứa sự rạn nứt. Trong công trình đồ sộ về Camus được xuất bản gần đây nhất, Olivier Todd, một nhà báo và nhà văn từng nhiều năm theo đuổi đề tài hiện sinh, đã tiết lộ cho chúng ta biết rằng, ngay từ khi đôi bạn hiện sinh này còn thân thiết với nhau, trong ghi chép của mình, Camus đã bộc lộ: “Những cuộc gặp gỡ của chúng tôi có thể thưa thớt nhưng rất nồng nhiệt. Tôi nhận thấy Sartre là một tài năng lớn không thể chối cãi. Nhưng những cuốn sách của ông không bao giờ ảnh hưởng lớn đối với tôi. Điều đó có thể được giải thích thật đơn giản, vì chúng tôi có những điểm rất khác nhau… Về mặt tư tưởng thì Sartre chủ yếu được nuôi dưỡng trên nền triết học Đức mà ông rất kính trọng, trong khi tôi thích Platon (nhà triết học cổ đại Hy Lạp) hơn là Hegel. Người thầy thực sự của tôi là Jean Grennier”. Những bộc bạch trên đây của Camus rất dễ khiến ai đó dẫn đến suy nghĩ rằng, phải chăng vì thế mà Sartre, vốn là một con người kiêu hãnh, rất am hiểu triết học, luôn tự coi mình là người dẫn dắt thế hệ hiện sinh, cảm thấy khó chịu? Sự uyên bác triết học của Sartre rõ ràng được thể hiện qua khối tác phẩm đồ sộ của ông, không chỉ ở riêng lĩnh vực chuyên môn này mà còn lấn sang cả văn chương. Đọc “Buồn nôn”, tiểu thuyết đầu tiên và nổi tiếng nhất của Sartre, ta không thể không có cảm giác, hình như người đứng đầu trào lưu hiện sinh nước Pháp, chỉ muốn mượn hình thức văn chương để bàn luận triết học. Chính Camus đã từng đánh giá rất cao tác phẩm này của Sartre, nhưng vẫn luôn bảo lưu ý kiến rằng “Buồn nôn” có nhiều tính triết học hơn là văn chương. Khâm phục Sartre nhưng Camus không hẳn lúc nào cũng đứng cùng chiến tuyến với tác giả “Hữu thể và hư vô”. Có lẽ vì thế chăng mà sau này Camus nhất quyết không chấp nhận mình là nhà văn hiện sinh (dù trên thực tế cả khảo luận triết học và sáng tác văn chương, ông chính là một nhà hiện sinh đích thực). Về phía mình, Jean Paul Sartre cũng hiểu được tài năng của Camus. Bằng chứng rõ ràng là ngay sau khi “Người xa lạ” của Camus ra đời, Sartre đã lập tức viết bài ca ngợi. Không còn nghi ngờ gì “Cắt nghĩa Người xa lạ” của Sartre là bài viết hay nhất về tác phẩm của Camus. Thế nhưng, rải rác đây đó trong bản ca tụng tác phẩm này, Sartre vẫn không giấu giếm ý nghĩ rằng tính tư tưởng của nó còn quá nhẹ; và rằng “Cuốn tiểu thuyết này có đặc tính khá mập mờ… nó xa lạ như chính cái nhan đề của tác phẩm”… Những tiểu tiết tưởng như rất nhỏ bé này cứ lớn dần và đó là lý do khiến mối quan hệ bạn bè giữa Sartre và Camus cứ rạn nứt dần. Nó chẳng khác nào hành động của một nghệ sĩ xiếc đi trên dây. Càng cố giữ thăng bằng thì bước đi lại càng chao đảo. Chỉ cần một cú hích rất nhỏ, sự thăng bằng sẽ bị phá vỡ. Quả thật như thế. Tình bạn của họ đã thực sự chấm dứt sau những lời qua tiếng lại khi cuốn “Người nổi loạn” của Camus ra đời (1951). Rất nhiều nhà nghiên cứu giải thích, lý do của sự rạn nứt giữa Sartre và Camus đơn giản chỉ là vì sự bất đồng trong sự lựa chọn thể chế chính trị của hai ông. Bản thân tôi, tôi cho rằng, thực chất đây chỉ là một giọt nước tràn ly mà thôi. Dù không có “Người phản kháng”, mối quan hệ giữa Sartre với Camus cũng khó mà giữ được toàn vẹn. Vậy cụ thể hơn sự đổ vỡ đó như thế nào? Chúng ta hãy trở lại với một vài sự kiện ở thời điểm cuốn “Người nổi loạn” của Camus ra đời để hiểu rõ hơn điều đó. --PageBreak-- “Người nổi loạn” vốn chỉ là một khảo luận chính trị. Camus viết nó khi ông đã nổi tiếng với “Người xa lạ”, “Huyền thoại Sisyphe”, “Bề trái và bề mặt”, “Ngộ nhận”, “Caligula”… Không mấy ai nghĩ một cuốn sách khảo luận khô khan như “Người nổi loạn” lại được độc giả đương thời đón nhận nồng nhiệt đến thế. Sách được tái bản liên tục. Camus không mấy ngạc nhiên về sự thành công của cuốn sách. Nhưng Sartre và nhóm “Thời mới” lại không hề tỏ ra thán phục. Thậm chí họ cho rằng, Camus muốn mượn hành vi “nổi loạn chính trị” này để được lưu danh. Bài phản kích đầu tiên của nhóm “Thời mới” không phải do tự tay Sartre viết mà do Francis Jeanson, một đệ tử thân thiết của ông thực hiện. Trong 20 trang viết nhan đề “Camus hay là một tâm hồn nổi loạn”, Jeanson đã mạt sát “Người nổi loạn” hết sức nặng nề. Tác giả “Người xa lạ” viết bài trả lời gửi chủ bút Sartre với ngụ ý ông đã ném đá giấu tay. Trong bài viết của mình, Camus đã gọi người bạn một thời của ông là “Ngài Tổng biên tập” (Monsieur directeur). Sartre buộc phải lên tiếng trả lời, nhưng dường như đã không kiềm chế được mình, ông nói với giọng điệu lịch sự nhưng mỉa mai và khinh mạn: “Trời ơi, Camus, sao anh trịnh trọng thế và để dùng một chữ của anh, sao anh tầm phào thế! Nếu anh đã lầm? Nếu cuốn sách của anh chỉ chứng minh một cách đơn giản sự không thông thạo triết học của anh? Nếu nó chỉ là một mớ kiến thức thu lượm vội vã, học lỏm. Nếu anh lý luận không đúng lắm? Nếu những tư tưởng của anh hời hợt và tầm thường?(…). Quả thật tôi không dám khuyên anh đọc cuốn “Hữu thể và hư vô”, việc đọc sẽ gây hiểm hóc cho anh: anh ghét những khó khăn tư tưởng”. Camus không trả lời. Những lời lẽ của Sartre đã chạm vào nỗi đau sâu kín nhất của ông. So với Sartre, người xuất thân trong gia đình tư sản, khá hoàn hảo về mặt học hành, Camus chỉ là công dân của khu phố nghèo Belcourt, Algérie. Sartre từng đỗ thạc sĩ triết học, và có thể đọc dễ dàng Husserl bằng tiếng Đức. Camus không được chấp nhận thi thạc sĩ vì mắc bệnh lao và việc đọc trực tiếp Husserl với ông là điều hết sức khó khăn. Vì thế, một con người có tâm hồn quá nhạy cảm như Camus đã thật sự khó khăn khi gần gũi với Sartre. Giải thưởng Nobel năm 1957 của Camus sẽ không còn là một vinh dự của trường phái hiện sinh. Bảy năm sau, 1964, đến lượt mình khi được trao giải Nobel, Sartre đã kiên quyết từ chối. Ông lập luận rằng: “Thật không công bằng đối với độc giả khi cộng thêm sức nặng của những ảnh hưởng bên ngoài như thế vào với sức mạnh ngôn từ của tác giả”. Nhà tư tưởng của chủ nghĩa hiện sinh một lần nữa khẳng định tính độc lập, hành vi tự do của thứ chủ nghĩa bấy lâu nay đeo đuổi mình. Về hành động lập dị của Jean Paul Sartre (từ chối một vinh dự lớn với món tiền thưởng gần một triệu đôla), lúc ấy cũng có người suy đoán rằng, hẳn Sartre vẫn chưa quên cuộc tranh cãi với Camus, hơn chục năm trước đó. Sartre không muốn đứng cùng chiến tuyến với người “không thông thạo triết học” trên “mặt trận Nobel” (?!). Suy luận đó là vô căn cứ. Một nhà văn tài năng như Sartre không thể nào lại hẹp hòi đến thế. Bằng chứng cho thấy là vào năm 1960, khi Camus qua đời vì tai nạn ôtô, trong bài tưởng niệm trước linh hồn người bạn, Sartre đã bày tỏ sự chân thành thống thiết: “Vừa mới hôm qua, chúng tôi vẫn còn hỏi nhau: anh ấy liệu có lên tiếng không? Sớm muộn thế nào rồi anh ấy cũng lên tiếng… Tôi thầm hỏi: Anh nghĩ sao? Anh nghĩ sao lúc này đây?”. Không chỉ thế, cũng trong bài tưởng niệm, Sartre thừa nhận lúc đó, Camus đã có phần đúng, và rằng: “Anh tiêu biểu cho con người đạo đức - tác thành tác phẩm, có lẽ độc đáo nhất trong văn học Pháp”. Sartre sẵn sàng giúp đỡ, kể cả về mặt tài chính cho vợ con Camus. Thật đúng như Vercier và Lecarme đã khẳng định trong cuốn “Văn học Pháp từ năm 1968”: “Kể từ sau năm 1968, nền văn học của chúng ta không có nhà văn nào có thể thay thế được Sartre và Camus…” | ||
Trần Hinh |
TÌNH BẠN KỲ LẠ CỦA HAI BẬC THẦY VĂN CHƯƠNG PHÁP
Người đăng:: Phong - Thứ Sáu, 30 tháng 11, 2012
20 NĂM GẶP LẠI THI SĨ NGUYỄN ĐỨC SƠN TẠI THÀNH PHỐ BẢO LỘC - NGUYỄN MIÊN THẢO
Người đăng:: Phong -
ngày 27.11.2012
Ảnh 2 : Viêm Tịnh, Sơn Núi và Nguyễn Miên Thảo
Ảnh 3 : Viêm Tịnh, Sơn Núi , Nguyễn Miên Thảo và Sư Nguyễn Đức Vân ở quán cà phê Cõi Xưa thành
phố Bảo Lộc
ãnh 4 , 5 : Sơn Núi, Nguyễn Miên Thảo, Viêm Tĩnh, Sư Nguyễn Đức Vân ở quán cơm chay thành phố Bảo
Lộc
BỌT SÓNG - VÔ BIÊN
Người đăng:: Phong - Thứ Năm, 29 tháng 11, 2012
Sóng và ta ẩn hiện chập chùng
Trong sóng đã, có ta từ vạn kiếp
Ta đi - về, nơi sóng biển mênh mông
Anh cũng vậy tự nghìn xưa đó
Hóa đại dương chảy vạn bến bờ
Nuôi hạt cát lớn dần sa mạc
Nuôi tình yêu từng giọt mát tinh khôi
Để hôm nay trăm sông về biển
Để hôm nay bọt sóng vô cùng
Hiện rồi tan như tình ta đó
Xa nhau rồi nhưng có tự vô chung
Thôi biển nhé! ngày bình minh nữa
Ta gặp nhau trong ánh mặt trời
Ta gặp nhau chung dòng cát bụi
Dẫu xa lìa vẫn hiện hữu muôn nơi.
GIỚI THIỆU TÁC PHẨM MỚI : LỜI TÌNH BUỒN - CHU TRẦM NGUYÊN MINH
Người đăng:: Phong - Thứ Hai, 26 tháng 11, 2012
LOANH QUANH SÀI GÒN - NGUYỄN MIÊN THẢO
Người đăng:: Phong - Chủ Nhật, 25 tháng 11, 2012
buổi sáng bắt đầu chuyến xe buýt chật
người thiếu nữ nhường chỗ ta ngồi
đời vẫn còn lắm điều tốt đẹp
nghe trong lòng ấm một niềm vui
ta ghé vào quán xép bên đường
uống ly cà phê mùng buổi sớm
tán gẩu chuyện trên trời dưới đất
nhớ bạn bè đang ở muôn phương
đi qua đường ngang một công viên
gặp nhiều người đang tập đi tập thở
ta thấy trong nhịp đời hối hả
vẫn lắm người yêu cuộc sống vô biên
vui chân ta tạt qua quán sách
những buồn vui trên trang chữ nằm yên
những người viết hiện đang còn sống chết
chữ nghĩa bây giờ cũng lắm buồn tênh
xế trưa ta đi vào thư viện
thấy các em đọc sách thánh hiền
ôi trí thức một thời khốn khó
các em coi chừng sẽ hóa khùng điên
chân vô tình bước ra phố chợ
người đông vui hối hả nói cười
ta chợt thấy riêng mình lạc lỏng
giữa chợ đời mua bán bon chen
ra vĩa hè tìm xe mì gõ
cuộc sống bình yên cho những kiêp nghèo
mấy mươi năm chẳng có gì thay đổi
bao tâm hồn vẫn cứ trong veo
xế chiều ta vào dinh Độc Lập
ngồi nghỉ chân dưới bóng phượng già
bao triều đại nổi chìm suy thịnh
ngước nhìn trời một áng mây qua
trở về nhà với chuyến xe buýt chật
một chàng trai nhường chỗ ta ngồi
đời vẫn còn lắm điều tốt đẹp
bữa cơm chiều hạnh phúc nhân đôi
nơi đây xe cộ vẫn đi vòng (*)
ngồi đọc lại câu thơ người bạn cũ
nhớ da diết một thời tuổi trẻ
ngó lên trời một ánh sao rơi
*thơ TNS
GIẢI TRÍ CUỐI TUẦN : ÔI GIÁO DỤC
Người đăng:: Phong - Thứ Sáu, 23 tháng 11, 2012
Các đồng chí Hiệu trưởng các trường Mầm non,
Tiểu học, Trung học cơ sở, Trung học phổ thông,
Trung cấp chuyên nghiệp, Cao đẳng, Đại học.
TRIỀN MIÊN ĐÊM - ĐỨC PHỔ
Người đăng:: Phong -
NGÀY BUỒN WESMINSTER - HUỲNH NGỌC THƯƠNG
Người đăng:: Phong - Thứ Tư, 21 tháng 11, 2012
nắng không muốn tắt
để lòng vắng ngắt
bóng đổ chiều phai
mắt nâu mấy người
em xa thuở nào
vàng sân cỏ úa
ta về ngơ ngẩn
bước chân thật gần
đời vọng về đâu
lắng tiếng kinh cầu
hòa trong nhịp thở
dáng người muôn thuở
ta nhớ ơn sâu
gối chăn nhiệm mầu
cỏ hoa trước ngỏ
ủ tiếng ai cười
bao giờ có được
tiếng người ngày xưa
chìm theo mấy mùa
chênh vênh tháng ngày
lá rụng chiều nay
buồn lên mấy phố
xa em từ độ
gió bỏ đường mây...
HUỲNH NGỌC THƯƠNG
HỌC TRÒ THẦY VÀ HỌC TRÒ EM - CAO THOẠI CHÂU
Người đăng:: Phong -
Xưa cứ nghĩ nhẹ như là cơm áo
Giờ phải mang thân đỡ lấy mình
Bưng chén cơm nặng như bê tảng đá
Đứng trên nỗi buồn vì thế rất chông chênh!
LẠY THẦY, TRẢ CHỮ - HOÀNG LỘC
Người đăng:: Phong - Thứ Ba, 20 tháng 11, 2012
BÊN BỜ - CHU TRẦM NGUYÊN MINH
Người đăng:: Phong - Thứ Bảy, 17 tháng 11, 2012
HUẾ, SƯƠNG MÙ - TRẦN HOÀI THƯ
Người đăng:: Phong - Thứ Năm, 15 tháng 11, 2012
Pha đèn. Xe chậm. Trời mù sương
Xe ta mở sưởi, sao hồn lạnh
Mắt ta mờ, có phải cố hương ?
Xe chạy đi, mà tâm trí đâu
Hình như ta thấy Huế sương mù
Hình như có một dòng sông sữa
Thấp thoáng Hương Giang giữa xứ người
Xe lên. Cầu dẫn lên cao mãi
Đóng cửa sao lòng lại lãng du
Dưới ấy, sương đùn che mấy cửa
Ơi Trường Tiền 12 nhịp bơ vơ
Ở đây trời đất đang mê ngủ
Nơi ấy em còn lược với gương
Em ạ, ta thằng không tổ quốc
May mà còn một Huế mù sương.
TRẦN HOÀI THƯ
KHÔNG ĐỀ 27 - NGUYỄN THỊ ANH ĐÀO
Người đăng:: Phong - Thứ Tư, 14 tháng 11, 2012
TÌNH LẶNG - HOÀNG THỊ THIỀU ANH
Người đăng:: Phong - Thứ Hai, 12 tháng 11, 2012
Gịot buồn rơi trong vắt
TỪ SÀI GÒN NGHE GIÓ SÔNG HƯƠNG - NGUYỄN MIÊN THẢO
Người đăng:: Phong - Chủ Nhật, 11 tháng 11, 2012
NGHE GIÓ SÔNG HƯƠNG
Từ Sài Gòn anh nghe gió sông Hương
Thổi tạt vào thành nội
Trưa nay em ngồi giặt áo
Nhớ về một cuộc tình buồn
Lòng trống rỗng chứa đầy hư vô
Mười ngón tay em hát
Ngọn lửa anh thổi vào tim em
Chắc chắn có một ngày nồi cơm sẽ chín
Anh muốn làm ngọn gió sông Hương
Giữa mùa hè oi bức
Thổi tạt giùm em nỗi muộn phiền
Thổi tóc em bay giữa thành quách cũ
Nhưng ngọn lá tình cờ như môi hôn
Rơi vào nỗi nhớ
Mùa xuân
Có những lúc lòng em trống trải
Nỗi buồn vây kín thanh xuân
Em gỏ bước giữa đêm khuya một mình xa vắng
Thu bay
Từ Sài Gòn anh nghe gió sông Hương
Thổi tạt vào thành nội…
PHƯƠNG THUỐC TRỊ BỆNH BẠI NÃO
Người đăng:: Phong - Thứ Sáu, 9 tháng 11, 2012
Hồi 109
Huyền Thiên Chỉ Biến Nước Thành Băng